Doodeng allemaal. Omgaan met depressie. Praten over suïcide. Hoe doe je dat in een wereld waarin deze thema’s nog steeds een taboe zijn?

Nadat mijn boek ‘Halverwege het einde’ uitkwam in mei dit jaar, ging ik de boer op om dit onderwerp en mijzelf als deskundige en ervaringsdeskundige op het gebied van depressie, te verkopen. Toen bleek al hoe nodig dat is. Kort samengevat kreeg ik nergens poot aan de grond. Soms kreeg ik helemaal geen reactie en als er wel antwoord kwam, was het advies vaak het eens bij een GGZ-instelling te proberen.

‘Dank voor het meedenken,’ zeg ik dan. Maar mijn missie is het bespreekbaar maken van suïcide en depressie in de ‘doorsnee’ maatschappij. Die vind je niet alleen binnen de GGZ natuurlijk. Bovendien wil ik juist graag de mensen bereiken die worstelen met dit probleem maar het nog niet hebben aangedurfd daar professionele hulp voor te vragen. Zelf heb ik jaren geworsteld en eerder hulp had me waarschijnlijk heel wat leed kunnen besparen. Gedreven door mijn eigen ervaring wil ik ook met die mensen in gesprek komen om ze te laten zien dat je er niet alleen voor hoeft te staan.

Gelukkig was daar opeens de reactie van Paul Visser namens bibliotheek West Achterhoek. De bibliotheek organiseert regelmatig allerlei activiteiten en lezingen over een maatschappelijk thema staan hoog op de agenda vanwege het informatieve karakter. Dat past natuurlijk bij een bibliotheek. En: In de Achterhoek zijn ze niet schuw voor een moeilijk thema. Dus ik moest als de wiedeweerga aan de slag om een fijne avond te organiseren over een, niet sexy onderwerp met behoorlijk wat lading. Een uitdaging.

Spannend ook, want door mijn depressies was het voor mij zeker vijf jaar geleden dat ik voor het laatst als spreker voor een publiek had gestaan. Ik dacht dat het ergste wat zou kunnen gebeuren, zou zijn dat ik halverwege gek gillend weg zou rennen, de zaal ontredderd achterlatend. Best geruststellend, afgezet tegen wat zich de afgelopen jaren allemaal in mijn hoofd voltrokken heeft.

Het werd een… Wel woord kies je hiervoor? Goed, mooi, fantastisch, fijn, bijdragend? Bij deze onderwerpen lijkt dit allemaal wat ongepast. Waarom eigenlijk? Toch weer dat taboe! Het werd een avond die mijn verwachtingen overtrof. Het publiek was begaan met het onderwerp en betrokken. Er was veel interactie tijdens de presentaties en mensen vonden ook elkaar tijdens de pauze en na afloop. Er werd veel verteld, ervaringen werden gedeeld. De openheid waarmee dat gebeurde, was hartverwarmend.

Eigenlijk is ze er al niet meer.

-Uit: Halverwege het einde-

Marianne van het Loo gaf een indringende presentatie over 113 zelfmoordpreventie. Het bleek dat, ondanks uitgebreide campagnes, maar weinig mensen weten dat naast 112 ook het telefoonnummer 113 beschikbaar is als hulplijn en dan specifiek voor mensen die op de een of andere manier in de knel zitten met betrekking tot zelfmoord. Omdat ze zelfmoordgedachten hebben, of plannen. Of omdat iemand uit hun directe omgeving dat heeft of omdat ze nabestaande zijn. Verder benadrukte Marianne hoe moeilijk het kan zijn om signalen, die vaak wel worden uitgezonden door iemand zelfmoord pleegt, te herkennen als omstander en daar dan ook nog wat mee kunnen doen. Het proces van de eerste gedachte aan zelfmoord tot het daadwerkelijk in actie komen, beschreef zij als een fuik, waar het steeds moeilijke uitkomen is en waar het voor omstanders steeds moeilijker is in contact met iemand te komen naarmate hij er verder inzit. De presentatie riep veel emotie op.

Na de pauze was het tijd voor ‘Huisarts en depressie.’ Mijn ervaringen als huisarts die patiënten met een depressie tegenover zich vond, illustreerde ik met mijn eigen ervaringen een depressie te hebben.

‘Depressie ligt als een grauwe deken over het leven’

–Joeri de Vries op mijn Gezondheidsgids-

Volgens Robert Schoevers, psychiater aan het UMCG weerhoudt het stigma mensen hulp in te schakelen. Sommige mensen komen pas na heel lange tijd om hulp vragen, sommigen zelfs helemaal niet.

Somberheid en depressie zijn niet hetzelfde. Bij depressie is er sprake van een sombere stemming en verlies aan interesse, en dat is bijna dagelijks, het grootste deel van de dag en dit duurt minimaal twee weken. Er zijn een aantal symptomen zoals gewichtsverlies, slecht slapen, slecht kunnen concentreren en je overmatig schuldig, waarvan er een aantal aanwezig moeten zijn om van depressie te mogen spreken.

Vanmiddag liep ik in het bos met Max en onze hond, Nina. Het was lekker weer, het zou een fijne wandeling kunnen zijn. Maar wat ik dacht was niet vrolijk. Er was opeens zo’n sterke twijfel: wat voeg ik toe op deze Aarde?
Wat doe ik hier nog? Het was heel helder, die gedachte.

-Uit: Halverwege het einde-

Wat veel mensen zich niet realiseren is dat als je eenmaal een depressie hebt gehad, er 35-65% kans is op een nieuwe depressie in de toekomst. Dat hangt toch als een zwaard van Damocles boven je hoofd? Als je echt in een depressie hebt gezeten, wil je dat nooit meer meemaken. De cocon waar je inzit, de vermoeidheid, het te zwaar aanvoelende lijf dat overal pijn doet. Nachten wakker liggen met gedachten die met je aan de haal gaan en onder een loep lijken te liggen waardoor alles nog erger lijkt. De weerzin om ook maar wat te doen en de teleurstelling of verwijtende gezichten bij de mensen om je heen als je wéér niet enthousiast reageert om iets leuks te gaan doen. De dag door ploeteren en uitzien naar de avond omdat je dan weer naar bed mag, je niks hoeft en niemand je iets vraagt; geen gedoe of gezeur, misschien een klein beetje rust waar je zo naar verlangd.

Bij depressie is het alsof iemand lopend de wipwap van de speeltuin overgaat. Nadert hij het kantelpunt, dan neemt de instabiliteit toe. De omgeving ziet dit vaak eerder dan de patiënt zelf.

-Naar een metafoor van Marieke Wichers, onderzoeker-

Wat heel duidelijk naar voren kwam, was het belang van maken van contact. Als naaste kun je de depressie op zich niet oplossen. Je kunt er wel voor iemand zijn. Een kop koffie voor iemand zetten, hem meenemen voor een wandeling, steun geven bij de dagelijkse dingen. De fuikmetafoor is ook van toepassing op het proces dat zich bij depressie voltrekt. Door er te zijn geef je betekenis aan het mogen zijn van degene die depressief is, waardoor die zich minder waardeloos kan voelen. Je helpt te voorkomen dat iemand verder in de fuik zwemt en wellicht kan hij zelfs een stukje terug zwemmen.

Ken jij iemand met een depressie? Maak contact! Je kunt echt verschil maken.

Ben jij iemand met een depressie? Vraag hulp! Je staat er niet alleen voor.

Vragen over zelfmoord? Bel 113.