Mijn vader misbruikte me en mijn moeder sloeg me.’ Aan het woord is Mandy. Haar grijze krullen wapperen in de wind die enige verkoeling brengt op deze hete dag. Nog altijd vraagt Mandy zich af wie haar tot steun had kunnen zijn in haar leven met geweld en misbruik.
Ze is de oudste van vier. Na haar broer kwamen nog twee veel jongere zusjes. Op haar twintigste ging ze uit huis, maar de arm van moeder reikte tot in haar eerste huwelijk.
Op haar 24e wilde ze scheiden. Haar toenmalige man vroeg advies bij zijn schoonouders die hem simpelweg adviseerde haar een lesje te leren zodat ze zou weten wie de baas was. En dat deed hij. Na een ontsnappingspoging haalde hij haar buiten in, greep haar bij de haren en timmerde haar in elkaar. Achter de ramen keek de buurt toe, ontzet, maar bewegingsloos. Alleen een buurmeisje rende naar buiten om het autoportier open te gooien zodat Mandy zou kunnen vluchten.
De eerste herinneringen aan geweld stammen uit de kleutertijd, al weet Mandy dat ze daarvoor ook al wel eens onder de koude douche werd gezet. Het besef dat er iets goed mis was, kwam toen ze met vriendinnetjes mee naar huis ging en zag hoe het er daar aan toe ging.
Haar diepste littekens zijn gevormd door de haar opgelegde verantwoordelijkheid voor alle pijn, verdriet, onmacht, gebrek aan steun en een veilige haven. Thuis kreeg ze te horen dat ze haar klappen verdiende en zelfs het misbruik was haar eigen schuld. Ze had erom gevraagd, zo werd haar voorgehouden.
Waarom hielp niemand? Familieleden wisten van de mishandelingen. Ze mocht wel steeds vaker logeren bij vrienden van haar ouders, tantes of bij haar oma maar er gebeurde niets om het geweld tegen Mandy en haar broer te stoppen. Ze werden geslagen tot ze murw waren.
‘Mijn sterke rechtvaardigheidsgevoel bracht me voortdurend in de problemen. Ik nam het voor iedereen op, behalve voor mezelf natuurlijk, maar het pakte steeds verkeerd uit.’ Nu praat Mandy over haar familie met begrip voor hun ervaringen en loyaliteit aan de verkeerde partij, maar begrijpen doet ze hen niet. ‘Iedereen heeft zijn eigen herinneringen, dezelfde gebeurtenis wordt soms anders beleeft. We zijn allemaal beschadigd.’ Misschien is dat een normale overlevingsstrategie in een abnormale situatie? Ze heeft geen contact met haar broer en zussen. Ze zijn nooit een team geweest en zullen dat ook niet meer worden.
‘Er was een voorval dat ik me niet kan herinneren. Mijn broer was boos op me. Hij wierp me op de grond met mijn hoofd boven het trappengat en hield een scherpe schaar, met zo’n punt, op mijn keel gedrukt. We vochten vaak en heftig.’
Wist moeder van de incest? ‘Mijn ouders hadden problemen in de slaapkamer, daar werd geen geheim van gemaakt. Mijn moeder heeft hem gezegd ‘het’ maar ergens anders te zoeken. Ze heeft nooit toegegeven dat ze wist wat haar vader met haar deed, maar ze moet het geweten hebben. Dat was ook de conclusie van de rechter.’
Mandy deed aangifte tegen haar vader toen ze van haar jongere zus hoorde dat hij zich ook aan haar had vergrepen. ‘Ik was toen 25 jaar, tien jaar nadat het bij mij gestopt was. Op mijn 15e hield het misbruik op omdat ik zei ‘Ik wil dit niet meer.’
Vader werd uiteindelijk veroordeeld. ‘In de rechtszaak zei hij: ‘Dat ik hem verleidde en er om vroeg.’ Het was, met andere woorden, mijn eigen schuld. Maar het gebeurde in ruime kring, er waren ook veel anderen bij betrokken. En ook vriendinnetjes die mee mochten op vakantie, waren niet veilig. Het had niks met mij te maken, het was zijn keus.’
Waar zijn de mensen als je ze nodig hebt? En bij wie kun je terecht. Een leerkracht van de basisschool informeerde wel maar liet zich snel sussen. Een leerkracht in het derde jaar van middelbare school had het echt in de gaten. Hij kwam tot tweemaal toe poolshoogte nemen thuis en werd door haar ouders op niet mis te verstane wijze duidelijk gemaakt dat zijn bemoeienis niet op prijs werd gesteld. Dit machtsvertoon resulteerde in voortbestaan van de onveilige situatie, al vroeg hij Mandy nog regelmatig hoe het ging.
Stopt het ooit? ‘Problemen zetten zich voort in de volgende generatie. Mijn eerste echtgenoot had vreemde seksuele wensen en op het laatst sloeg hij mij ook. Na de scheiding bleek al snel dat hij ook zijn handen op mijn dochters legden.’
‘Ik heb als een tijger mijn kinderen beschermd.’ Mandy heeft twee kinderen van haar eerste echtgenoot, en een zoon van haar tweede echtgenoot. ‘Ik heb ze wel een beetje verstikt met mijn zorg en zorgen, opdat ze maar niet geslagen of misbruikt zouden worden. Alles wat ik ontbeerde tijdens mijn jeugd, kregen zij dubbel. We moesten en zouden een team zijn, dat vond ik heel belangrijk. Uiteindelijk begreep ik dat ik aan het overcompenseren was.’
Mandy noemt zichzelf een beschadigde vrouw. De tekorten werken volgens haar door in de volgende generatie. Ze leerde dat slaan niet de methode was om je kinderen iets bij te brengen. Hoe dat wel moest, heeft ze zelf nooit ondervonden. Het gebrek aan positieve ervaringen draag je met je mee. Als je wel weet dat je iets niet wil, weet je nog niet hoe je het wel wil. Ze heeft hierin een rolpatroon moeten ontberen. Praten over emoties blijft in haar eigen gezin een moeilijk iets. Toch zijn haar kinderen opgegroeid tot mooie volwassen mensen, waar Mandy vreselijk trots op is. ‘In mijn jeugd waren we aangesloten bij een geloofsgemeenschap. Er waren kampen en bijeenkomsten voor kinderen. Daar zag en ervoer ik goedheid, liefde, samenzijn. Ik las erover in Het pentagram, het maandblad van de gemeenschap. Ik moest ze thuis verstoppen maar dat had ik er voor over want lezend vond ik troost én een handleiding hoe ik ‘goed’ moest zijn.’
Laat me niet alleen. ‘Graag zou ik de lezers willen vragen om wanneer je vermoedens hebt van huiselijk geweld, te allen tijde contact te zoeken met het kind. Al zegt het niets, laat het merken dat het niet alleen is. Geef subtiel aan dat er hulpverlening is, dat het er mogelijkheden zijn… Het hulpverleningstraject is er, maar wanneer zoek je hulp? Als volwassene al niet snel, maar las kind al helemaal niet. Loyaliteit is bij zulke kinderen enorm groot. Te groot en vaak zeer onterecht, maar dat zie je later pas. Help ze daarbij… Oordeel niet, veroordeel niet maar geef ze een veilige haven en wijs ze de weg.’
Dit interview kwam tot stand naar aanleiding van De stier, een roman van Mascha Gesthuizen dat onder andere handelt over huiselijk geweld en misbruik.
- Meer informatie:In Nederland zijn circa 119.00 kinderen slachtoffer van mishandeling of huiselijk geweld (bron https://www.huiselijkgeweld.nl/dossiers/kindermishandeling Min. Van VWS)
- https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/kindermishandeling/wat-kindermishandeling-is
- Kindermisbruik in cijfers 2019 ,660 aangiftes van ontucht met misbruik van gezag, 950 aangiftes van ontucht met minderjarige, 1.342 personen werden door slachtofferhulp geholpen, 30% van de kinderen vertoont geen signalen na misbruik Bron: CBS, Slachtofferhulp Nederland, Centrum Seksueel Geweld
- Het betreft hier een topje van de ijsberg. Problemen spelen zich vaak af in multi-probleemgezinnen, maar niet alleen daar! Deze problematiek is zeer moeilijk zichtbaar maar de kinderen in kwestie zijn elke dag opnieuw blootgesteld aan dreiging en geweld.
- Voor kinderen is er Praat https://www.facebook.com/Praat-257970894251707
Mascha Gesthuizen 